Voeg ‘zingeving’ toe aan behandeling van chronische pijn

Zorg ervoor dat ‘zingeving’ een standaard onderdeel wordt van de behandeling van chronische pijn. Want ‘betekenis kunnen blijven geven aan je leven’ is voor veel mensen met aanhoudende pijnklachten belangrijk. Zeker als ze er achter komen dat er geen ‘quick fix’ is voor hun pijn. Een behandelaar kan het gesprek hier over aangaan en zijn cliënt helpen -binnen eigen mogelijkheden- zingevend te blijven. Sofie van der Laan deed onderzoek naar chronische pijn & zingeving. Lees hier haar belangrijkste bevindingen en aanbevelingen.

In 2023 deed Sofie van der Laan onderzoek naar chronische pijn & zingeving. Dit onderzoek voerde zij uit in het kader van haar master aan de Universiteit voor Humanistiek. Met haar scriptie wil Sofie de kennis op dit terrein vergroten. Ook wil zij bijdragen aan verbetering van de zorg voor mensen met pijn.

”Zingeving is voor mij dat doen waar je voldoening uit haalt, zodanig, in mijn geval, dat je ook kunt leven met pijn.”

een persoon met chronische pijn

De vraag ‘Welke ervaringen op het gebied van zingeving verwoordt jij als patiënt met chronische pijn?‘ stond centraal in de gesprekken met deelnemers. In interviewvorm stelde ze 13 deelnemers een aantal vragen. Ook besprak zij de foto-opdracht, die de deelnemers voorafgaand maakten rondom dit thema. Daarnaast onderzocht Sofie de literatuur over zingeving & pijn en is dit onderzoek een onderdeel van een breder onderzoeksverband dat zich focust op dit thema.

De impact van pijn op het leven

Chronische pijn zorgt ervoor dat mensen dingen die voorheen vanzelfsprekend waren anders moeten gaan waarderen. Ze kunnen betekenisvolle activiteiten niet meer ondernemen en moeten hierdoor op zoek naar nieuwe betekenisvolle activiteiten in hun leven. Het leven wordt een halt toegeroepen, het ervaren van de pijn staat op de voorgrond en is alles overheersend. De pijnervaring tast veelal de gehele identiteit van een persoon aan. Iemand moet zich opnieuw verhouden tot zichzelf en de wereld.

Sofie van der Laan focust in dit onderzoek op drie aspecten van zingeving (het ‘zingevingsprocesmodel’ van Job Smit):

• verbinding: in goed contact staan en blijven met voor jou belangrijke mensen. Of met ‘zaken’ die voor jou zinvol zijn, bijvoorbeeld religie of natuur.

“Als een dier jou knuffelt, of ze komt naar je toe, die menen dat. Een mens kan soms je een knuffel geven of lief doen in je gezicht, terwijl dat niet zo is. Dat heb ik ook wel ondervonden.” Aldus een deelneemster aan het onderzoek.

• betekenisgeving: betekenis blijven geven aan je leven mét chronische pijn. Dat is vaak een proces, waarin aandacht is voor de voor jou belangrijkste waarden in je leven.

“De pijn voelt als een rotsblok die de flow in mijn leven tegen houdt. Dus als ik de rivier ben, die dingen wil, die dingen wil doen, wat normaal ook ging, is dat iets wat me tegenhoudt. En zo lang ik er tegenaan blijf zwemmen houdt het me tegen en zo lang ik er een beetje langs kan zwemmen helpt het soms. En zolang ik een boei kan gebruiken die ik hier [revalidatiecentrum] aangeraakt krijg helpt het me ook soms.” Aldus een deelneemster aan het onderzoek.

• motivatie tot handelen: weer ‘ergens zin in hebben’. Daadwerkelijk op zoek gaan naar een manier van leven waar de pijn onderdeel van kan zijn.

“De dingen die ik wel interessant vind, daar ga ik dus echt extreem hard op aan. Het voelt ook alsof de rest ook weer losser komt en dan kan ik ook beter met mijn pijn en vermoeidheid omgaan. Dan wordt alles gewoon wat soepeler, wat smeerolie in het systeem.” Aldus een deelneemster aan het onderzoek.

De belangrijkste bevindingen van het onderzoek

Ja, zingeving is belangrijk…

Zingeving is voor mensen met chronische pijn belangrijk. Want: hun eigen invulling van zingeving kan er voor zorgen dat ze beter om kunnen gaan met de pijn.

• Met mensen die de pijn (en de belemmeringen daarvan) niet begrijpen, wordt actief de verbinding verbroken. Er wordt geen energie gestopt in deze contacten.
• Kinderen en dieren worden beschouwd als puur, eerlijk en zonder oordeel. Verschillende deelnemers geven aan dat ze hier graag mee in verbinding treden.
• De natuur is voor deelnemers veelal een plek om op te laden. En voor een aantal ook om ‘in connectie te treden met de omgeving’.
• Een aantal deelnemers verwoordt een verbinding met de wereld als geheel, als entiteit. God biedt troost en geeft kracht, tegelijkertijd geeft een respondent aan dat God haar ook in de steek laat.
• Een aantal deelnemers voelt zich eenzaam, heeft zich eenzaam gevoeld of voelt zich eenzaam in het ervaren van pijn. De verbinding is op deze momenten verbroken.

…maar hóe geef je daar nu invulling aan, mét dagelijkse pijn?

Tegelijkertijd zorgt de pijn ervoor dat zingevende activiteiten onder druk komen te staan. En dat je als mens met aanhoudende pijn niet altijd alles kan doen wat je zou willen doen. Mensen met pijn kunnen of willen zich niet met iedereen verbinden. Ze moeten bewust handelen, kiezen voor zinvolle activiteiten. En soms de kleine momenten in het leven leren waarderen.

• Een aantal deelnemers geeft aan dat hoewel pijn een onderdeel is van wie ze zijn, de pijn niet de gehele identiteit bepaalt.
• Pijn roept bij verschillende respondenten existentiële vragen op.
• Het leven naar de eigen zingeving, maakt dat een aantal respondenten beter met de pijn om kunnen gaan.
• Door zingevende activiteiten vergeten sommige respondenten even de pijn.
• Tegelijkertijd belemmert het hebben van chronische pijn het uitvoeren van zingevende activiteiten.
• Sommige respondenten geven aan dat hulpmiddelen ervoor zorgen dat ze een aantal handelingen toch kunnen uitvoeren.
• Een aantal deelnemers geeft aan dat ‘bewust handelen’ er ook voor zorgt dat ze kiezen wat voor hen zinvol is. In plaats van te voldoen aan verwachtingen van zichzelf of anderen.

Gebrek aan zingeving maakt eenzaam…

Verschillende deelnemers gaven aan dat hun zingeving een periode verstoord is geweest. Ze voelden zich eenzaam en/of depressief, het leven werd als zinloos ervaren. Er kan een periode van ‘weerzin tot het leven’ komen. Vooral wanneer je als pijnpatiënt niets kunt geven, wanneer je geen zinvolle activiteiten (meer) kunt uitvoeren en veel pijn hebt.

Zoeken naar nieuwe zingeving duurt even…

Hoe lang iemand chronische pijn heeft, is ook een aspect dat effect heeft op de zingeving van respondenten. Bij deelnemers die relatief kortere periode chronische pijn ervaren (ongeveer 1-3 jaar), staat verlies en rouw meer op de voorgrond. Deelnemers die hun hele leven chronische pijn hebben, ervaren het leven met pijn als een gegeven. Een leven waarin ze juist zoeken naar hun eigen zingeving. Daarnaast heeft de pijnintensiteit invloed op de mogelijkheid tot handelen en daarmee invloed op de zingeving van respondenten.

Zingeving & chronische pijn: belangrijkste aanbevelingen

Sofie van der Laan pleit in haar scriptie voor het toevoegen van zingeving aan het bio-psycho-sociale model. Dit zorgt er namelijk voor dat óók in de behandeling van mensen met chronische pijn aandacht komt voor ‘zingeving’. Dat we de pijnpatiënt weer als ‘mens als geheel wezen’, als ‘holisitisch mens’ zien. In plaats van alleen als ‘mens met een gezondheidsprobleem’.

• Op basis van het onderzoek is de aanbeveling van Sofie van der Laan om het bio-psycho-sociaal model binnen de gezondheidszorg uit te bereiden naar het bio-psycho-sociaal-spiritueel model. Zodat zingeving kan worden geïntegreerd in de behandeling van bv. een fysio- of ergotherapeut.
• Voor mensen met chronische pijn is het belangrijk gebleken om een bijdrage te leveren aan de wereld, de maatschappij, de omgeving of de ander. Samen met de fysiotherapeut of ergotherapeut kan de patiënt onderzoeken hoe hij, binnen eigen mogelijkheden, een bijdrage kan leveren.
• Verder is het interessant om onderzoek te doen rond de rouw en verlies van mensen met chronische pijn. Wat zijn ze verloren en hoe gaan ze daarmee om.
• Het overkoepelende brancheproject ‘Zingeving bij chronische pijn’ doet vervolgonderzoek. Het richt zich op het (beter) laten aansluiten van de behandeling op de zingevingsbehoeften van mensen met chronische pijn. Het onderzoek richt zich daarbij met name op de behandeling door fysio- en ergotherapeuten.

Hoe is dat nu, deelnemen aan zo’n onderzoek?

Mensen met chronische pijn voelen zich niet altijd gehoord en worden niet altijd erkend.

• Dit onderzoek heeft de deelnemers een prettige ervaring mee kunnen geven. Deelnemers gaven terug dat ze binnen de interviews gehoord en erkend werden, zónder oordeel. Hierdoor durfden de deelnemens vaak ook open en eerlijk hun ervaringen te delen.
• De foto-opdracht blijkt een goed middel te zijn om respondenten inzicht te geven in hun eigen zingeving. Maar ook in het omgaan met het hebben van chronische pijn.
• Deelnemers gaven terug dat deelname aan het onderzoek meer zelfinzicht opleverde: “…dan kan ik het wat beter een plekje geven”.

Deelnemen aan ‘wetenschappelijk’ onderzoek kan niet alleen de onderzoeker, maar ook jou dus wat opleveren. Lijkt het je ook wat, om eens deel te nemen? Hou de oproepen van LPO op de website en in de LPO Community in de gaten. Regelmatig vragen onderzoekers via de LPO om deelnemers voor hun onderzoek.

Meer lezen over zingeving & chronische pijn

Dit onderzoek is onderdeel van een breder, langlopend, onderzoek naar chronische pijn en zingeving. De Hogeschool Rotterdam wil op die manier de zorg voor mensen met chronische pijn verbeteren. Lector Lennard Voogt leidt het onderzoek.

Benieuwd naar het hele onderzoek van Sofie van der Laan? Zij is o.a. via LinkedIn te benaderen.

In de LPO Community kan je in gesprek over zingeving. Je ontdekt hoe anderen weer ‘zin’ aan hun leven mét pijn geven. En natuurlijk kun je er zelf vragen stellen of tips rondom zingeving delen.